Σχεδιάστηκε η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης αρχικά ως ένα κενοτάφιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου; (Ένα θεωρητικό μοντέλο για τον μυστικό τάφο και τη δημόσια λατρεία)

 

Ο τελικός τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα άλυτα μυστήρια της ιστορίας. Παρά τις πολυάριθμες πηγές, τις αναφορές και τις θεωρίες, καμία αρχαιολογική απόδειξη δεν έχει μέχρι σήμερα επιβεβαιώσει με βεβαιότητα πού και πώς ενταφιάστηκε ο Μακεδόνας βασιλιάς. Ίσως όμως το ερώτημα να έχει τεθεί εξαρχής λανθασμένα.

Κι αν ο Μέγας Αλέξανδρος δεν είχε έναν τόπο μνήμης, αλλά δύο;

Έναν πραγματικό, μυστικό τάφο και ένα δημόσιο μνημείο λατρείας;

________________________________________

Τάφος και κενοτάφιο στον ελληνιστικό κόσμο

 

Στον ελληνιστικό και ρωμαϊκό κόσμο, η έννοια του τάφου δεν ταυτιζόταν πάντα με τη δημόσια μνήμη. Αντίθετα, για πρόσωπα που ξεπερνούσαν τα ανθρώπινα μέτρα, η μνήμη όφειλε να οργανωθεί συμβολικά.

Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν ήταν απλώς βασιλιάς. Ήταν:

•           κοσμοκράτορας

•           ήρωας

•           και, ήδη από την εποχή των Διαδόχων, αντικείμενο λατρείας

Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ιστορία δείχνει ότι:

•           ο πραγματικός τάφος συχνά προστατευόταν, αποκρυπτόταν ή μεταφερόταν

•           ενώ ο χώρος λατρείας μπορούσε να είναι κενοτάφιο και  ένα μνημείο χωρίς το σώμα, αλλά με ισχυρό συμβολισμό

________________________________________

Γιατί ο τελικός τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου έπρεπε να είναι μυστικός

 

Η κατοχή του σώματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν πολιτική πράξη ύψιστης σημασίας. Όποιος το κατείχε, νομιμοποιούσε την εξουσία του. Αυτό από μόνο του δημιουργούσε κίνδυνο.

Ένα λογικό σενάριο είναι ότι:

•           η τελική ταφή έγινε σε χώρο απόλυτα ελεγχόμενο

•           μακριά από μεγάλα αστικά κέντρα

•           πιθανόν σε φυσικά προστατευμένο σημείο, όπως το εσωτερικό βουνού

Ένας τέτοιος τάφος:

•           δεν θα έφερε εμφανή σημάδια

•           δεν θα είχε δημόσια πρόσβαση

•           θα ήταν γνωστός μόνο σε μυημένους φύλακες

Η ίδια η πρόσβαση θα βασιζόταν σε:

•           κρυπτογραφημένα σημεία

•           συμβολικές χαράξεις και σημάδια

•           γνώση που μεταδιδόταν μόνο σε επιλεγμένους

________________________________________

Η γεωμετρία του οκταγώνου και ο συμβολισμός της

 Στον αντίποδα της μυστικότητας, η λατρεία απαιτεί να υπάρχει και ιερός συμβολισμός.

Έτσι στην αρχαία αρχιτεκτονική γνωρίζουμε ότι:

•           το τετράγωνο συμβολίζει τη γη

•           ο κύκλος το θείο

•           το οκτάγωνο τη μετάβαση από το ανθρώπινο στο θεϊκό

Δεν είναι τυχαίο ότι:

•           οκταγωνικά σχήματα συναντώνται σε ηρώα

•           χρησιμοποιούνται σε μνημεία αποθέωσης

•     επανεμφανίζονται αργότερα στη ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική

Άρα λογικό είναι ότι ένα κενοτάφιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα έπρεπε να έχει αυτή τη γεωμετρία.

 ________________________________________

Πώς «θα έπρεπε» να είναι ένα κενοτάφιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου

 Με βάση τα παραπάνω, ένα θεωρητικό μοντέλο κενοταφίου θα περιλάμβανε:

•           κεντρικό κυκλικό ή οκταγωνικό χώρο

•           έντονη κατακόρυφη ανάπτυξη (θόλος)

•           κοσμολογικό συμβολισμό (ουρανός, άστρα, πλανήτες το μυθικό πτηνό φοίνικας σύμβολο της αθανασίας )

•           απουσία πραγματικής ταφής

•           έμφαση στη μνήμη, τη δόξα και τη μεταθανάτια παρουσία

Ένα τέτοιο μνημείο:

•           δεν θα ήταν «τάφος»

•           θα λειτουργούσε ως τόπος λατρείας

•      και θα μπορούσε να επαναχρησιμοποιηθεί χωρίς να καταστραφεί

________________________________________ 

Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης με μια άλλη ματιά

Η Ροτόντα είναι ένα από τα πιο αινιγματικά μνημεία της Θεσσαλονίκης. Η μνημειακή της κλίμακα, η αυστηρή γεωμετρία και ο κοσμικός της χαρακτήρας έχουν απασχολήσει την έρευνα εδώ και δεκαετίες.

Ανεξάρτητα από τις επικρατούσες ερμηνείες, αξίζει να σημειωθεί ότι:

•           η αρχική της σύλληψη δεν εξηγείται πλήρως ως ένα απλό μαυσωλείο

•           η γεωμετρία της παραπέμπει σε προχριστιανικά πρότυπα

•           διαχρονικά  δείχνει ως ένα μνημείο με ισχυρό συμβολισμό

Ως θεωρητική υπόθεση, η Ροτόντα θα μπορούσε να ιδωθεί ως:

Ένα δημόσιο κενοτάφιο και τόπο λατρείας ενός αποθεωμένου προσώπου

Όχι ως απόδειξη, αλλά ως ερμηνευτικό πλαίσιο.

 ________________________________________

Ο Καρακάλλας και ο Μέγας Αλέξανδρος: μια υπόθεση

 Ο αυτοκράτορας Καρακάλλας ήταν γνωστός για την έντονη λατρεία του προς τον Μέγα Αλέξανδρο. Τον μιμήθηκε, τον επικαλέστηκε, τον χρησιμοποίησε συμβολικά μιας και πίστευε ότι ήτανε η ενσάρκωσή του.

Σε αυτό το πλαίσιο, έχει διατυπωθεί η ερμηνευτική υπόθεση ότι:

•           η τελική, μυστική ταφή του Αλεξάνδρου θα μπορούσε να σχετίζεται με την εποχή του

•           ενώ η δημόσια λατρεία να εξυπηρετήθηκε μέσω μνημείων συμβολικού χαρακτήρα

 Το συμπέρασμα είναι ότι η ιστορία δεν το επιβεβαιώνει μιας και δεν υπάρχουνε μέχρι στιγμής απτές αποδείξεις. Αλλά ούτε και το αποκλείει.

 

Το τελικό μας συμπέρασμα: γιατί αυτή η θεωρία αξίζει να συζητηθεί

 Η ιδέα ενός μυστικού τάφου και ενός δημόσιου κενοταφίου, δεν συγκρούεται με την ιστορική λογική. Αντίθετα, εναρμονίζεται με:

•           την πολιτική πραγματικότητα της εποχής

•           τον μύθο του Μεγάλου Αλεξάνδρου

•           και την ανάγκη της αυτοκρατορίας για σύμβολα

Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης, χωρίς να «ταυτίζεται», μπορεί να ιδωθεί ως μέρος αυτής της συζήτησης.

Όχι ως απάντηση. Αλλά ως ερώτημα που αξίζει να τεθεί.

________________________________________ 

Σημείωμα συγγραφέα

Η παραπάνω προσέγγιση αναπτύσσεται μυθοπλαστικά στο ιστορικό μυθιστόρημα «Άδηλος Τάφος », όπου η ιστορία επιτρέπει να ειπωθούν όσα η έρευνα μόνο υποψιάζεται.

Σημείωση: Υποστηρίχθηκε από τεχνητή νοημοσύνη.

https://meltemibooks.gr/product/adilos_tafos/

Άδηλος Τάφος, Λημέρια Κλεφτών και η Απαγωγή του Συνταγματάρχη Synge (Από τη λαϊκή παράδοση στην ιστορική έρευνα της Μακεδονίας του 19ου αιώνα)

 

Η λαϊκή μνήμη της Μακεδονίας δεν διασώζει μόνο θρύλους και μύθους· συχνά κρύβει μέσα της πραγματικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία η επίσημη ιστοριογραφία είτε προσπέρασε είτε χαρακτήρισε μονοδιάστατα. Ένα τέτοιο γεγονός είναι η απαγωγή του Βρετανού συνταγματάρχη Henry Synge, στις 18 Φεβρουαρίου 1880, από τους κλέφτες του καπετάν Ντιλινίκου (Νίκου Ρεντινιώτη), στην περιοχή της Πιερίας και της Ημαθίας.

Το λημέρι των κλεφτών και το «άδηλο» τοπίο

Το λημέρι των κλεφτών στα Μακεδονικά όρη τα Πιέρια και στην κορυφή του στο Φλάμπουρο, παρά την κινητοποίηση των οθωμανικών αρχών, δεν εντοπίστηκε ποτέ. Η αδυναμία αυτή δεν οφειλόταν μόνο στη γεωγραφία της περιοχής, αλλά και στη σιωπηλή συνενοχή της τοπικής κοινωνίας, η οποία έβλεπε στους κλέφτες όχι απλώς ληστές, αλλά φορείς αντίστασης απέναντι στον Οθωμανικό ζυγό.

 

Η έννοια του «άδηλου» και του αφανούς, του κρυμμένου, διαπερνά τόσο το λημέρι όσο και τη συλλογική μνήμη.

 

Η απαγωγή του Synge και η διεθνής της διάσταση

 

Η απαγωγή του Henry Synge παρουσιάστηκε στον διεθνή Τύπο της εποχής ως ένα ακόμη ληστρικό επεισόδιο. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της υπήρξαν πολύ ευρύτερες:

Η Μακεδονία έγινε διεθνώς γνωστή ως περιοχή σε αναβρασμό, με ενεργό αγώνα για ελευθερία.

Η Κύπρος, μέσω των λύτρων των 12.000 χρυσών λιρών, βρέθηκε άμεσα εμπλεκόμενη, καθώς τα χρήματα αυτά συνδέθηκαν με τον φόρο υποτελείας που κατέβαλλε η Βρετανία στον Σουλτάνο, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (1878).

Έτσι, μια «ληστεία» στα βουνά της Πιερίας συνδέθηκε με τη γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου.

 

Ποιος ήταν πραγματικά ο Henry Synge;

 

Οι επίσημες πηγές αναφέρουν ότι ο Synge ήταν Βρετανός αξιωματικός, επιφορτισμένος το 1878 από τη βρετανική πρεσβεία της Κωνσταντινούπολης να καταγράψει τον πληθυσμό της Μακεδονίας ενόψει του Συνεδρίου του Βερολίνου.

Είναι το ίδιο πρόσωπο που:

Ως διευθυντής της τουρκικής αστυνομίας Θεσσαλονίκης, ανακοίνωσε στους προκρίτους της Σιάτιστας ότι τα εδάφη τους παραχωρούνται στη Ρωσία και εντάσσονται στη βουλγαρική ηγεμονία.

Αργότερα αφού συνταξιοδοτήθηκε εγκαταστάθηκε ως μεγαλοκτηματίας στο Καμποχώρι Ημαθίας. Τότε ήτανε η περίοδος που ασχολήθηκε και αυτός με τον Μέγα Αλέξανδρο. Περιόδευε στα χωριά της Πιερίας αυτοπαρουσιαζόμενος ως μηχανικός, αναζητώντας πληροφορίες για παλιά ορυχεία χρυσού, που κατά τη λαϊκή παράδοση συνδέονταν με την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

 

Χρυσός, μνήμη και ιστορική υποψία

Σύμφωνα με τις αφηγήσεις που κατέγραψε ο Στεφανόπουλος από τους γεροντότερους του χωριού του, ο ελληνομαθής αυτός «Φράγκος» ο Synge, αναζητούσε στα βουνά της Πιερίας και στον Όλυμπο τα χαμένα ορυχεία χρυσού των αρχαίων Μακεδόνων.

Εδώ γεννιέται το κρίσιμο ερώτημα:

Με ποια στοιχεία, άραγε, ο Synge αναζητούσε αυτά τα ορυχεία;

Και πόσο τυχαία ήταν τελικά η παρουσία του στα συγκεκριμένα μέρη;

Από ληστής σε ήρωα

Όταν ο Synge απελευθερώθηκε στις 24 Μαρτίου 1880 και αφηγήθηκε την αιχμαλωσία του, η εικόνα του Έλληνα ληστή είχε ήδη αλλάξει. Στη συλλογική συνείδηση, ο κλέφτης δεν ήταν πια εγκληματίας, αλλά ήρωας που έδινε τη δική του μάχη για την ελληνική ανεξαρτησία.

Εκεί, στο όριο ανάμεσα στον μύθο και την ιστορία, γεννιέται ο «άδηλος τάφος» της μνήμης: ένας τόπος που δεν φαίνεται, αλλά επιμένει.

                    

Άρθρο της εφημερίδας Daily Telegraph, 23/03/1880

Βιβλιογραφία & Πηγές

Οθωμανικές και Βρετανικές διπλωματικές αναφορές (1878-1880)

Διεθνής Τύπος του 19ου αιώνα

Στεφανόπουλος, προφορικές ενθυμήσεις και τοπικές καταγραφές

Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (1878)

Προφορική λαϊκή παράδοση Πιερίας και Ημαθίας

Σημείωμα συγγραφέα

Το παρόν άρθρο βασίζεται σε πρωτογενές και προφορικό υλικό που αναπτύσσεται αναλυτικότερα στο βιβλίο μου «Άδηλος Τάφος», όπου η απαγωγή του Henry Synge, τα λημέρια των κλεφτών και η αναζήτηση των αρχαίων ορυχείων, εξετάζονται στο ευρύτερο ιστορικό και μυθολογικό τους πλαίσιο ως ενδείξεις για την θέση του τελικού  τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Πιερία.

Σημείωση: Υποστηρίχθηκε από τεχνητή νοημοσύνη.

https://meltemibooks.gr/product/adilos_tafos/

Ο Όσιος Πορφύριος και η Κονταριώτισσα: Μια μαρτυρία για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου

 

Η αναζήτηση του τελικού τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποτελεί ένα από τα πιο αινιγματικά ζητήματα της ιστορικής έρευνας. Παρά τις πολυάριθμες θεωρίες και τις κατά καιρούς ανακαλύψεις, καμία δεν έχει προσφέρει μέχρι σήμερα αδιαμφισβήτητη απάντηση. Ανάμεσα σε αυτές τις θεωρίες ξεχωρίζει και μια μαρτυρία πνευματικού χαρακτήρα, που αποδίδεται στον σύγχρονο όσιο Πορφύριο.

 

Σύμφωνα με καταγεγραμμένη μαρτυρία στο βιβλίο «Ο Όσιος Πορφύριος – Μαρτυρίες, Διηγήσεις, Νουθεσίες» (σ. 39–40), ο όσιος αναφέρεται ότι είπε  ότι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν βρίσκεται ούτε στην Αίγυπτο ούτε σε κάποιον από τους τόπους που συνήθως υποδεικνύονται, αλλά στην Ελλάδα, κοντά στο αρχαίο Δίον και συγκεκριμένα στην περιοχή της Κατερίνης, στην Κονταριώτισσα, δίπλα σε ένα εκκλησάκι της Παναγίας. Η αναφορά αυτή, ωστόσο, παραμένει αόριστη, καθώς δεν διευκρινίζεται ποιο ακριβώς εκκλησάκι εννοείται.

Η ασάφεια αυτή γεννά εύλογα ερωτήματα, ιδιαίτερα σε όσους επισκέπτονται την περιοχή. Στην Κονταριώτισσα δεσπόζει σήμερα ένας ναός που δύσκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «εκκλησάκι» μιας και παλαιότερα αυτός αποτελούσε το καθολικό του χαμένου σήμερα μοναστηριού. Ο αρχιτεκτονικός του ρυθμός, με τον βυζαντινό τρούλο και το περίστωο, καθώς και η λιτή αλλά επιβλητική διακόσμηση με τις αγιογραφίες, αποπνέουν αίσθηση μεγαλοπρέπειας και ιστορικής συνέχειας.

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στον επισκέπτη παρουσιάζει το δάπεδο του ναού, όπου βρίσκεται μια μεγάλη, στρογγυλή μαρμάρινη πλάκα. Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί από πολλούς ερασιτέχνες ερευνητές θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες κάτω από αυτήν ενδέχεται να υπάρχουν υπόγειες στοές ή άλλες κατασκευές. Στην πράξη, όμως, οι θεωρίες αυτές δεν συνοδεύονται από αποδεικτικά στοιχεία και παραμένουν στο πεδίο των τοπικών θρύλων.

 

Οι θρύλοι αυτοί φαίνεται να συνδέονται με μια υπόγεια στοά που υπήρχε στην ευρύτερη περιοχή και η οποία εξερευνήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα χωρίς να προκύψει όμως κάτι αξιοσημείωτο. Σήμερα η στοά αυτή έχει καλυφθεί πλήρως, αν και ορισμένα ίχνη της διακρίνονται ακόμη σε απόσταση από τον χώρο του ναού.

 

Μετά την επίσκεψη στον ναό, στρέφοντας κανείς το βλέμμα προς τον Όλυμπο και τον συμβολικό θρόνο του Δία, το ερώτημα επανέρχεται αναπόφευκτα: σε ποιο εκκλησάκι της Παναγίας αναφερόταν ο όσιος Πορφύριος; Επρόκειτο για τον σημερινό ναό της Κονταριώτισσας ή για κάποιο μικρότερο, παλαιότερο εκκλησάκι που ίσως υπήρχε κάποτε στην ευρύτερη περιοχή και δεν διασώθηκε;

 

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι η παρακείμενη μονή της Πέτρας,  μέχρι το 1918 αποτελούσε συνοικισμό της Κοινότητας της Κονταριώτισσας.  Στην απογραφή του 1920 ο συνοικισμός αυτός καταγράφεται με μόλις 58 κατοίκους. Το στοιχείο αυτό υποδηλώνει τις σημαντικές μεταβολές που έχει γνωρίσει η περιοχή κατά τον τελευταίο αιώνα και αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο απώλειας παλαιότερων κτισμάτων ή μικρών λατρευτικών χώρων αγνώστους σε εμάς σήμερα.

 

Τα παραπάνω δεν επιτρέπουν ασφαλή συμπεράσματα. Η μαρτυρία του οσίου Πορφυρίου  όπως καταγράφεται, παραμένει αόριστη και δεν συνοδεύεται από ιστορικά ή αρχαιολογικά τεκμήρια. Ωστόσο, η διαδρομή της σορού του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι λαογραφικά γνωστό όπως έχει καταγραφεί σε λαογραφικά κείμενα, ότι διέσχισε τον ελληνικό χώρο, γεγονός που καθιστά την περιοχή της Πιερίας και ιστορικά ενδιαφέρουσα στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης. Προς το παρόν, η υπόθεση παραμένει ένας γόνιμος προβληματισμός ανάμεσα στην ιστορία, την παράδοση και την πνευματική μαρτυρία, χωρίς οριστικές απαντήσεις.

Σημείωση: Υποστηρίχθηκε από τεχνητή νοημοσύνη.

https://meltemibooks.gr/product/adilos_tafos/

https://www.amazon.com/Adilos-Tafos.../dp/B0FNNP2V23

Από τη Λατρεία του Μέγα Αλεξάνδρου στις «Θωργίαι» της Πύδνας: Μια Θεωρητική Σύνθεση με Τεκμηρίωση

Από τη Λατρεία του Μέγα Αλεξάνδρου στις «Θωργίαι» της Πύδνας: Μια Θεωρητική Σύνθεση με Τεκμηρίωση

Εισαγωγή

Με αφορμή την συγγραφή του βιβλίου «Άδηλος τάφος», προέκυψε η ανάγκη της παρούσας ιστορικής μελέτης. Μια μικρή μελέτη που εξετάζει τη δυνατή συνέχεια της μνήμης του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας, ειδικά κατά τον 3ο–4ο αι. μ.Χ. Ο 3ος αι είναι η εποχή της αναζωπύρωσης της λατρείας με την καθιέρωση και αγώνων όπως π.χ. «Αλεξάνδρεια Ολύμπια» στην Βέροια. Εδώ αντίστοιχα εξετάζεται ο χώρος «Θωργίαι» της Πύδνας, συνδέοντάς τον με την καθιέρωση τελετών και θυσιών που έχουνε σχέση με την «αλεξανδρομανία» του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καρακάλλα, καθώς και το μαρτύριο του Αγίου Αλεξάνδρου «ἐν Πύδνῃ» αργότερα το 298 μ.Χ.. Η προσέγγιση της μελέτης βασίζεται σε επιγραφικά, αφηγηματικά και αγιολογικά κείμενα, με σαφή διάκριση μεταξύ τεκμηριωμένων δεδομένων και ερμηνευτικών υποθέσεων.

Αναζωπύρωση της Μνήμης του Μέγα Αλεξάνδρου στη Μακεδονία

Στη Ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας, ιδίως από τον 3ο αι. μ.Χ., το Κοινὸν Μακεδόνων με έδρα την Βέροια, οργανώνει οικουμενικούς αγώνες όπως οι «Αλεξάνδρεια Ολύμπια» (περίπου 240 μ.Χ.), συνδέοντας την αυτοκρατορική λατρεία με μακεδονική ταυτότητα. Η Βέροια, με το τιμητικό προνόμιο ως μοναδική πόλη νεώκορος που της είχε απονείμει η Ρωμαϊκή Σύγκλητος επιτρέποντάς της να ιδρύσει ναό προς τιμήν του αυτοκράτορα που λατρευόταν ως θεός, ενίσχυε το κύρος, την πολιτική της θέση και την οικονομική της ανάπτυξη. Από εποχή των Σεβήρων, με αρχή τον Καρακάλλα , η πόλη εξέδιδε νομίσματα με τον Μέγα Αλέξανδρο και την μητέρα του την Ολυμπιάδα. Στην Πύδνα, ωστόσο, δεν τεκμηριώνεται ειδική λατρεία παρά το πλήθος των 40.000 ευρημάτων από τις σωστικές κατά κόρο ανασκαφές σε οικισμούς και νεκροταφεία τα οποία παραμένουν εν μέρει ανέκδοτα.

Οι άγνωστες «Θωργίαι» και το Μαρτύριο του Αγίου Αλεξάνδρου

Τα Acta martyrii του Αγ. Αλεξάνδρου (λατινικό L, ελληνικό A) τοποθετούν το μαρτύριο του αγίου που τελικά εορτάζεται σήμερα στις 14 Μαρτίου «in medio Macedoniae et Thessalonicae», σε δημόσιο χώρο «Thorgiae» (Θωργίαι), στην περιοχή της αρχαίας Πύδνας, μη σαφώς όμως ταυτιζόμενο. Η ετυμολογία της λέξεως Θωργίαι ή Θεωρίαι, υποδηλώνει ένα χώρο συγκεντρώσεων, όπως είναι οι κερκίδες ενός αρχαίου θέατρου. Ένα τοπωνύμιο που ίσως προήλθε από ένα παλαιό τελετουργικό σκηνικό, αλλά χωρίς όμως ρητή σύνδεση με τον Μέγα Αλέξανδρο. Στην περιοχή της Σφενδάμης υπάρχουνε ίχνη ενός τέτοιου χώρου, χωρίς όμως να έχει γίνει κάποια αρχαιολογική μελέτη και ανασκαφή. Επίσης στην Πύδνα υπάρχει ένα σημαντικό επιτύμβιο ή τιμητικό μνημείο ύψους περίπου 4 μ. και μήκους 35 μ., με ανάγλυφες μορφές και μαρμάρινα γλυπτά με κορμούς ανδρικών αγαλμάτων, ιππέα, λιοντάρι, κεφαλή αλόγου, λέβητα με γρύπες, χωρίς όμως κάποια επιγραφή που να υποδηλώνει κατά την πιο τολμηρή εκδοχή, ότι αφορά τον Μέγα Αλέξανδρο.

Καρακάλλας και η Μακεδονική Φάλαγγα Αλεξάνδρου.

Ο Καρακάλλας το 214 μ. Χ. συγκροτεί κατά το πέρασμά του, όπως περιγράφουν το ταξίδι του ο Δίων Κάσσιος (78.16.5) και ο Ηρωδιανός (4.8.3–6), με τελετές και αγώνες σε Βέροια (έδρα Κοινού Μακεδόνων), Δίον (ιερό Ολύμπου) και Πέλλα (πατρίδα Αλεξάνδρου), για να μιμηθεί τον Μακεδόνα βασιλιά, μια φάλαγγα 16.000 Μακεδόνων οπλιτών. Οι οπλίτες αυτής της φάλαγγας εξοπλίζεται «κατὰ τὸν Ἀλεξάνδρου τρόπον» σύμφωνα με τον Δίων (78.7.1–2): με σάρισες, λινόθωρακες, βυρσοκράνητα, όπως την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Μετά τον θάνατό του Μέγα Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα (323 π.Χ.), η σορός μεταφέρθηκε αρχικά στη Μέμφιδα και έπειτα στην Αλεξάνδρεια από τον Πτολεμαίο Α΄, όπου τοποθετήθηκε στο Soma (μαυσωλείο) όπου και έγινε κέντρο λατρείας. Ο Καρακάλλας (Μάιος–Ιούνιος 215) μετέβηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και επισκέφθηκε την κρύπτη - μαυσωλείο του Μέγα Αλεξάνδρου κάτω από το Σεράπειον, όπου ο Σεπτίμιος Σεβήρος την είχε σφραγίσει το 199 μ.Χ. Εκεί αφού αφαίρεσε τον χιτώνα, δαχτυλίδι και την ζώνη του, τα τοποθέτησε ως ένδειξη τιμής στην σορό του βασιλιά. Στην Αλεξάνδρεια η φάλαγγα Αλεξάνδρου γίνεται πρόφαση: Ο Καρακάλλας καλεί άοπλους Αλεξανδρινούς νεαρούς να τη μιμηθούν, και οι λεγεωνάριοι προβαίνουνε σε σφαγή (Ηρωδιανός 4.9.3–6).

Θεωρητική Σύνθεση: Πύδνα ως Σύνδεσμος;

Τεκμηριωμένα: Λατρεία Αλεξάνδρου Μακεδονία (Βέροια), φάλαγγα Καρακάλλα (214), Θωργίαι=Πύδνα (3ος αι.).

Υπόθεση: Οι «Θωργίαι» ίσως να διαμορφώθηκαν από τον Καρακάλλα ως ένα θεωρείο (κερκίδες) για την τέλεση μιας μοναδικής ταφικής τελετής του Μέγα Αλεξάνδρου στην Πιερία και συγκεκριμένα στο σημερινό οικισμό Σφενδάμη. Ο Ηρωδιανός (4.8.3–4.9.4) αν και δεν δίνει ακριβή αριθμό οπλιτών της φάλαγγας μιλά για φάλαγγα Μακεδονική με εκλεκτούς νέους, και εστιάζει ότι αυτή είχε προπαγανδιστικό και τιμητικό ρόλο. Έναν ρόλο που διαδραμάτισε στην απόδοση των ταφικών τιμών της σορού του νεκρού βασιλιά κατά το μακεδονικό εθιμικό στην Πιερία, εκεί που η σορός μεταφέρθηκε μετά την βίαιη και αιματηρή αρπαγή της από την Αλεξάνδρεια. Ο χώρος θεωργίαι πρόκειται κατά συνδεόμενο τρόπο με την απόδοση των τιμών από την φάλαγγα όπως και ο χώρος, ως ένα τελετουργικό σκηνικό. Στον ίδιο χώρο που αργότερα τελείται και το μαρτύριο του Αγίου. Αλεξάνδρου. Αν και μέχρι σήμερα δεν έχει δημοσιευθεί επιγραφικό ή ανασκαφικό εύρημα από την περιοχή Πύδνας που να δηλώνει ευθέως ότι εκεί υπήρχε ένα ιερό - βωμός αφιερωμένο στον Μέγα Αλέξανδρο, ο συσχετισμός του μαρτυρίου του Αγίου Αλεξάνδρου σε συγκεκριμένο βωμό του Μέγα Αλεξάνδρου παραμένει μια ερευνητική υπόθεση, η οποία χρειάζεται αρχαιολογική και επιγραφική τεκμηρίωση για να θεωρηθεί βέβαιη. Η απουσία επίσης αναφορών του Καρακάλλα από την Πύδνα (Δίων/Ηρωδιανός) αλλά και αρχαιολογικών ευρημάτων περί θεωρείων θέατρου (στην βόρεια Πιερία δεν υπάρχει κανένα αρχαίο θέατρο), καθιστά την υπόθεση ερμηνευτική, όχι αποδεδειγμένη, οπότε· απαιτούνται νέες ανασκαφές στην περιοχή της Πύδνας και ειδικά στην περιοχή της Σφενδάμης στο σημείο που οι ντόπιοι κάτοικοι ονομάζουνε θέατρο.

Βιβλιογραφία

Πρωτογενείς Πηγές

• Δίων Κάσσιος, Ρωμαϊκή Ιστορία 78.7 (Epitome Xiphilinus).

• Ηρωδιανός, Ρωμαϊκή Ιστορία 4.8–9.

• Historia Augusta, Vita Caracallae 6.

• Acta martyrii S. Alexandri Thessalonicensis.

Σύγχρονες Μελέτες

• A. Imrie, «Caracalla and 'Alexander's Phalanx'», Greece & Rome 68.2 (2021).

• M.A. Speidel, «Caracalla's journeys through the Balkans» (2023).

• D. Δημητρακοπούλου, «Τα Acta martyrii», Ελληνικά 60.1.

• Δ. Kaltsas κ.ά., Ancient Beroea.

• B. Virgilio (επιμ.), Studi ellenistici XX (ruler cult Μακεδονίας).

Σημείωση: Υποστηρίχθηκε από τεχνητή νοημοσύνη.

Adilos Tafos, the Tomb of Alexander the Great: From Folk Tradition and Myth to Historical Research

 

Adilos Tafos, the Tomb of Alexander the Great:
From Folk Tradition and Myth to Historical Research

         

https://www.amazon.com/dp/B0FNNP2V23

In the folk tradition of the village of Daskio in the Pieria Mountains, as recorded by Evangelos Stefanopoulos in Unpublished Manuscripts of Daskion (Pieria), 1972, there is a notable account: the abduction of a “Frank” a foreign traveler who wandered through Pieria and Olympus searching for the legendary gold mines of Alexander the Great.

A brief historical investigation identifies this “Frank” as the Hellenophile English retired colonel Henry Sygne. Archival records confirm that on February 18th, 1880, Sygne was kidnapped from his estate in Trichovista (present-day Kampochori, Imathia) by the band of Captain Dilinikos known to the Ottoman authorities as the brigand Nikos Rentinaotis. The incident drew international press attention, while the destructive fire at the Kiani Bey manor, where Sygne resided, added further mystery.

According to tradition, Sygne’s rough sketches and notes concerning the search for ancient Macedonian gold deposits were either lost or partially saved that night.

This leads to the central question explored in Adilos Tafos:
What evidence did Henry Sygne possess that directed his search for the ancient gold mines in the lands of Pieria?
And furthermore: Are the surviving notes genuine historical traces or fragments of a legend kept alive by modern treasure hunters?

Between folklore and documentation, the boundary remains thin. And it is exactly on this boundary that true research begins.

 

"Σημείωση: Η παρούσα εικονογραφία και επιμέλεια κειμένου δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης"