Σχεδιάστηκε η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης αρχικά ως ένα κενοτάφιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου; (Ένα θεωρητικό μοντέλο για τον μυστικό τάφο και τη δημόσια λατρεία)

 

Ο τελικός τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα άλυτα μυστήρια της ιστορίας. Παρά τις πολυάριθμες πηγές, τις αναφορές και τις θεωρίες, καμία αρχαιολογική απόδειξη δεν έχει μέχρι σήμερα επιβεβαιώσει με βεβαιότητα πού και πώς ενταφιάστηκε ο Μακεδόνας βασιλιάς. Ίσως όμως το ερώτημα να έχει τεθεί εξαρχής λανθασμένα.

Κι αν ο Μέγας Αλέξανδρος δεν είχε έναν τόπο μνήμης, αλλά δύο;

Έναν πραγματικό, μυστικό τάφο και ένα δημόσιο μνημείο λατρείας;

________________________________________

Τάφος και κενοτάφιο στον ελληνιστικό κόσμο

 

Στον ελληνιστικό και ρωμαϊκό κόσμο, η έννοια του τάφου δεν ταυτιζόταν πάντα με τη δημόσια μνήμη. Αντίθετα, για πρόσωπα που ξεπερνούσαν τα ανθρώπινα μέτρα, η μνήμη όφειλε να οργανωθεί συμβολικά.

Ο Μέγας Αλέξανδρος δεν ήταν απλώς βασιλιάς. Ήταν:

•           κοσμοκράτορας

•           ήρωας

•           και, ήδη από την εποχή των Διαδόχων, αντικείμενο λατρείας

Σε τέτοιες περιπτώσεις, η ιστορία δείχνει ότι:

•           ο πραγματικός τάφος συχνά προστατευόταν, αποκρυπτόταν ή μεταφερόταν

•           ενώ ο χώρος λατρείας μπορούσε να είναι κενοτάφιο και  ένα μνημείο χωρίς το σώμα, αλλά με ισχυρό συμβολισμό

________________________________________

Γιατί ο τελικός τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου έπρεπε να είναι μυστικός

 

Η κατοχή του σώματος του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν πολιτική πράξη ύψιστης σημασίας. Όποιος το κατείχε, νομιμοποιούσε την εξουσία του. Αυτό από μόνο του δημιουργούσε κίνδυνο.

Ένα λογικό σενάριο είναι ότι:

•           η τελική ταφή έγινε σε χώρο απόλυτα ελεγχόμενο

•           μακριά από μεγάλα αστικά κέντρα

•           πιθανόν σε φυσικά προστατευμένο σημείο, όπως το εσωτερικό βουνού

Ένας τέτοιος τάφος:

•           δεν θα έφερε εμφανή σημάδια

•           δεν θα είχε δημόσια πρόσβαση

•           θα ήταν γνωστός μόνο σε μυημένους φύλακες

Η ίδια η πρόσβαση θα βασιζόταν σε:

•           κρυπτογραφημένα σημεία

•           συμβολικές χαράξεις και σημάδια

•           γνώση που μεταδιδόταν μόνο σε επιλεγμένους

________________________________________

Η γεωμετρία του οκταγώνου και ο συμβολισμός της

 Στον αντίποδα της μυστικότητας, η λατρεία απαιτεί να υπάρχει και ιερός συμβολισμός.

Έτσι στην αρχαία αρχιτεκτονική γνωρίζουμε ότι:

•           το τετράγωνο συμβολίζει τη γη

•           ο κύκλος το θείο

•           το οκτάγωνο τη μετάβαση από το ανθρώπινο στο θεϊκό

Δεν είναι τυχαίο ότι:

•           οκταγωνικά σχήματα συναντώνται σε ηρώα

•           χρησιμοποιούνται σε μνημεία αποθέωσης

•     επανεμφανίζονται αργότερα στη ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική αρχιτεκτονική

Άρα λογικό είναι ότι ένα κενοτάφιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα έπρεπε να έχει αυτή τη γεωμετρία.

 ________________________________________

Πώς «θα έπρεπε» να είναι ένα κενοτάφιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου

 Με βάση τα παραπάνω, ένα θεωρητικό μοντέλο κενοταφίου θα περιλάμβανε:

•           κεντρικό κυκλικό ή οκταγωνικό χώρο

•           έντονη κατακόρυφη ανάπτυξη (θόλος)

•           κοσμολογικό συμβολισμό (ουρανός, άστρα, πλανήτες το μυθικό πτηνό φοίνικας σύμβολο της αθανασίας )

•           απουσία πραγματικής ταφής

•           έμφαση στη μνήμη, τη δόξα και τη μεταθανάτια παρουσία

Ένα τέτοιο μνημείο:

•           δεν θα ήταν «τάφος»

•           θα λειτουργούσε ως τόπος λατρείας

•      και θα μπορούσε να επαναχρησιμοποιηθεί χωρίς να καταστραφεί

________________________________________ 

Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης με μια άλλη ματιά

Η Ροτόντα είναι ένα από τα πιο αινιγματικά μνημεία της Θεσσαλονίκης. Η μνημειακή της κλίμακα, η αυστηρή γεωμετρία και ο κοσμικός της χαρακτήρας έχουν απασχολήσει την έρευνα εδώ και δεκαετίες.

Ανεξάρτητα από τις επικρατούσες ερμηνείες, αξίζει να σημειωθεί ότι:

•           η αρχική της σύλληψη δεν εξηγείται πλήρως ως ένα απλό μαυσωλείο

•           η γεωμετρία της παραπέμπει σε προχριστιανικά πρότυπα

•           διαχρονικά  δείχνει ως ένα μνημείο με ισχυρό συμβολισμό

Ως θεωρητική υπόθεση, η Ροτόντα θα μπορούσε να ιδωθεί ως:

Ένα δημόσιο κενοτάφιο και τόπο λατρείας ενός αποθεωμένου προσώπου

Όχι ως απόδειξη, αλλά ως ερμηνευτικό πλαίσιο.

 ________________________________________

Ο Καρακάλλας και ο Μέγας Αλέξανδρος: μια υπόθεση

 Ο αυτοκράτορας Καρακάλλας ήταν γνωστός για την έντονη λατρεία του προς τον Μέγα Αλέξανδρο. Τον μιμήθηκε, τον επικαλέστηκε, τον χρησιμοποίησε συμβολικά μιας και πίστευε ότι ήτανε η ενσάρκωσή του.

Σε αυτό το πλαίσιο, έχει διατυπωθεί η ερμηνευτική υπόθεση ότι:

•           η τελική, μυστική ταφή του Αλεξάνδρου θα μπορούσε να σχετίζεται με την εποχή του

•           ενώ η δημόσια λατρεία να εξυπηρετήθηκε μέσω μνημείων συμβολικού χαρακτήρα

 Το συμπέρασμα είναι ότι η ιστορία δεν το επιβεβαιώνει μιας και δεν υπάρχουνε μέχρι στιγμής απτές αποδείξεις. Αλλά ούτε και το αποκλείει.

 

Το τελικό μας συμπέρασμα: γιατί αυτή η θεωρία αξίζει να συζητηθεί

 Η ιδέα ενός μυστικού τάφου και ενός δημόσιου κενοταφίου, δεν συγκρούεται με την ιστορική λογική. Αντίθετα, εναρμονίζεται με:

•           την πολιτική πραγματικότητα της εποχής

•           τον μύθο του Μεγάλου Αλεξάνδρου

•           και την ανάγκη της αυτοκρατορίας για σύμβολα

Η Ροτόντα της Θεσσαλονίκης, χωρίς να «ταυτίζεται», μπορεί να ιδωθεί ως μέρος αυτής της συζήτησης.

Όχι ως απάντηση. Αλλά ως ερώτημα που αξίζει να τεθεί.

________________________________________ 

Σημείωμα συγγραφέα

Η παραπάνω προσέγγιση αναπτύσσεται μυθοπλαστικά στο ιστορικό μυθιστόρημα «Άδηλος Τάφος », όπου η ιστορία επιτρέπει να ειπωθούν όσα η έρευνα μόνο υποψιάζεται.

Σημείωση: Υποστηρίχθηκε από τεχνητή νοημοσύνη.

https://meltemibooks.gr/product/adilos_tafos/